Denk niet aan een krokodil

14-08-2025

Denk niet aan een krokodil

Onderweg naar mijn vakantiebestemming Kroatië zette ik de speakers vol aan. Omdat ik de rest van de familie in Slovenië oppikte van de luchthaven, had ik het rijk voor mij alleen. Mijn eigen favoriete podcasts en muziek dus! En dus zo galmde Michael Jackson door de boxen. Afgewisseld met voor mij bekende nummers uit de jaren 80.

 

Pas door het lezen van 'Denk niet aan een krokodil' van Mike Hoogveld kwam ik er aan de rand van het zwembad achter dat ik de hele rit geen enkel voor mij onbekend nummer had geluisterd. 'Musicologen schatten dat van ieder uur muziek dat we luisteren gemiddeld 54 minuten worden besteed aan nummers die we al kennen,' schrijft hij. Blijkbaar houden we het liefst vast aan wat bekend voelt.

 

Ons reptielenbrein

Hoogveld legt - geïnspireerd door Daniel Kahhemans 'Ons feilbare denken' - in zijn boek uit dat we weliswaar denken rationele wezens te zijn, maar dat ons reptielenbrein – wat hij de krokodil in ons noemt – vaak de touwtjes in handen heeft. Dat deel van ons brein is gericht op veiligheid, voorspelbaarheid en energie besparen. Nieuwe dingen? Die kosten moeite. En dus zetten we liever nog eens die ene vertrouwde plaat op.

 

Dezelfde reflex speelt op veel meer terreinen van ons leven. Ook op ons werk. Een nieuw systeem, een andere manier van vergaderen, een veranderende markt… hoe logisch de verandering ook klinkt, ergens diep vanbinnen denkt onze krokodil: liever niet. En dus gaan we - vaak dus onbewust - in de weerstand.

 

Bias in de praktijk

In Denk niet aan een krokodil passeren tientallen biases de revue: mentale snelkoppelingen die ons helpen snel beslissingen te nemen, maar ons ook kunnen vastzetten in oude patronen. Neem de status quo bias: de neiging om te kiezen voor de huidige situatie, zelfs als er betere opties zijn. Of verliesaversie: de angst om iets kwijt te raken weegt zwaarder dan de kans om iets beters te winnen.

 

Waarom dit nuttig is om te beseffen? Als leidinggevende of teamlid betekent dit dat weerstand tegen verandering vaak minder te maken heeft met slechte ideeën, en meer met ingebouwde overlevingsmechanismen. Het gaat niet alleen over argumenten, maar over instinct.

 

De valkuil voor leiders

Leiderschap begint met het begrijpen van onszelf, persoonlijk leiderschap dus. Hoogveld: 'Ongeveer 85 procent van de mensen denkt dat zij zelf minder last hebben van biases dan de gemiddelde mens.' Kortom: we hebben massaal een bias blinde vlek. Zaak dus onszelf te blijven onderzoeken. Wat houdt ons tegen om verandering aan te gaan? Als je eigen krokodil onrustig wordt, hoe reageer je dan? Sla je de verandering af, of neem je even de tijd om de angst te herkennen en te onderzoeken?

 

En dan onze medewerkers. Ook de krokodil in hen staat niet te springen om al je nieuwe ideeën spontaan op te pakken. Dienend leiderschap vraagt daarom oog te hebben voor de menselijke kant van verandering, inclusief de irrationele reflexen die iedereen heeft. Niet forceren, maar begeleiden. Niet alleen het ‘wat’ en ‘hoe’ uitleggen, maar ook het ‘waarom’ steeds opnieuw vertellen, zodat de krokodil langzaam kan wennen aan het nieuwe water.

 

De uitdaging voor mezelf voor de terugweg van vakantie? Juist: nieuwe muziek ontdekken. En om het een beetje veilig te houden: misschien ontdek ik nog wat geniale platen van de Jacksons uit de jaren 70.

 

 

Denk niet aan een krokodil

Mike Hoogveld

 

Koop het boek hier